Vorige maand stond ik in mijn berging naar een stapel oude WTW-filters te kijken. Twaalf stuks, allemaal gebruikt en weggegooid. “Dit kan toch niet de bedoeling zijn?” dacht ik. Elk jaar gooien Nederlandse huishoudens miljoenen filters weg die eigenlijk nog prima materialen bevatten. Aluminium frames, glasvezel, kunststof – allemaal grondstoffen die opnieuw gebruikt zouden kunnen worden. Maar de industrie heeft ons geleerd dat filters wegwerpproducten zijn. Gooi weg, koop nieuw, herhaal. Gelukkig begint dit te veranderen. Steeds meer bedrijven experimenteren met wasbare WTW-filters, recycleerbare materialen en zelfs complete terugname-programma’s. De toekomst van ventilatie wordt circulair, en dat is niet alleen goed voor het milieu. Het kan ook geld besparen en de prestaties verbeteren. Maar hoe ziet die toekomst er precies uit? En wat betekent het voor ons als huiseigenaren? Tijd om verder te kijken dan het volgende afzuigkapfilter dat we moeten vervangen.
Waarom we decennia lang filters hebben verspild
Eerlijk gezegd besefte ik pas recent hoe absurd ons systeem eigenlijk is. We kopen een WTW-filter, gebruiken hem een paar maanden, en gooien hem dan weg alsof het een papieren zakdoekje is. Maar die filter bestaat vaak uit perfecte recycleerbare materialen. Het aluminium frame? Dat kan eindeloos opnieuw worden gesmolten. De glasvezel? Geschikt voor isolatiemateriaal. Alleen doordat we het hebben opgevat als wegwerpproduct, behandelen we het zo. In de auto-industrie gebeurde hetzelfde met banden. Jarenlang gingen die gewoon naar de vuilstort, tot iemand bedacht dat rubber hergebruikt kon worden. Nu worden oude autobanden speeltuinen en atletiekbanen. Ik denk dat filters dezelfde ontwikkeling doormaken. Het is gewoon een kwestie van anders denken. In plaats van “dit is op, weg ermee” naar “dit is op, wat kunnen we ermee?” Bedrijven als 3M en Camfil experimenteren al met terugname-programma’s waarbij ze oude filters ophalen en de materialen hergebruiken. Nog niet beschikbaar voor particulieren, maar het is een begin.
Hoe nieuwe technieken filters transformeren van wegwerp naar herbruikbaar
De echte doorbraak zit in nieuwe filtermaterialen en ontwerpen. Vorig jaar zag ik bij een vakbeurs een WTW-filter die je gewoon in de wasmachine kon stoppen. Eerst dacht ik: “Ja hoor, marketing praatjes.” Maar de technologie blijkt echt te werken. In plaats van wegwerp-glasvezel gebruiken ze speciale kunststofvezels die hun vorm behouden na wassen. Het filtermateriaal wordt behandeld met antimicrobiële coatings die ook na meerdere wasbeurten hun werking behouden. Nu zijn wasbare filters nog duurder in aanschaf, maar als je ze tien keer kunt gebruiken in plaats van één keer, wordt het interessant. Ik heb zelf nog geen ervaring ermee – ze zijn nog niet breed beschikbaar – maar vroege gebruikers zijn positief. Ook zie je innovaties in afzuigkapfilters. Sommige nieuwe modellen hebben filters met magnetische frames die makkelijk uit elkaar te halen zijn voor recycling. Of biologisch afbreekbare filters gemaakt van plantaardige vezels. Het is nog vroeg, maar de richting is duidelijk: van lineair naar circulair.
Wat grote bedrijven doen en hoe dat jou kan helpen
Grote kantoorgebouwen lopen vaak voorop met duurzame innovaties, en filters zijn geen uitzondering. Ik sprak laatst iemand die werkt bij een groot techbedrijf in Amsterdam. Hun gebouw heeft een volledig circulair filtersysteem. Alle filters worden na gebruik teruggestuurd naar de leverancier, die de materialen hergebruikt voor nieuwe filters. Klinkt duur, maar blijkt uiteindelijk goedkoper omdat ze korting krijgen op nieuwe filters door hun oude in te leveren. Voor particulieren is dit nog niet mogelijk, maar bij Filterdirect vertelden ze me dat ze bezig zijn met een pilot-programma. Het idee: je levert je oude WTW-filter in wanneer je een nieuwe koopt, en krijgt korting. De oude filter wordt gedemonteerd en de bruikbare onderdelen worden hergebruikt. Nog niet operationeel, maar ze verwachten binnen twee jaar te kunnen starten. Ook in de automotive sector zie je dit principe: oude onderdelen inleveren voor korting op nieuwe. Waarom niet voor filters? Het zou een win-win zijn: minder afval, lagere kosten voor consumenten, nieuwe business voor leveranciers.
De verborgen kosten van ons huidige wegwerpsysteem
Het gekke is dat ons huidige systeem eigenlijk ontzettend duur is, ook al lijkt het goedkoop. Vorig jaar rekende ik eens uit wat ik kwijt ben aan filters in huis. WTW-filter: €25 per kwartaal. Afzuigkapfilter: €15 per half jaar. Stofzuiger filters: €10 per jaar. Samen zo’n €140 per jaar, alleen voor mijn huis. Vermenigvuldig dat met alle huishoudens in Nederland en je komt op honderden miljoenen euro’s per jaar. Geld dat we uitgeven om dingen weg te gooien die eigenlijk nog nuttig zijn. Maar de échte kosten zitten in de productie. Elk nieuw filter moet vanaf nul gemaakt worden. Grondstoffen delven, transporteren, verwerken, verpakken, weer transporteren. De CO2-footprint van die keten is enorm. Terwijl veel van die grondstoffen gewoon in onze prullenbak liggen. Een circulair systeem zou niet alleen goedkoper zijn voor de consument, maar ook veel minder belastend voor het milieu. Ik ben benieuwd hoelang het duurt voordat de eerste leverancier echt doorpakt en een volledig circulair systeem aanbiedt voor particulieren.
Praktische stappen die je nu al kunt nemen
Ook al is het volledig circulaire systeem er nog niet, je kunt nu al stappen zetten. Ten eerste: koop kwaliteitsfilters die langer meegaan. Goedkope filters vervang je om de maand, goede filters gaan een kwartaal mee. Dat scheelt al 75% afval. Ten tweede: informeer bij je leverancier naar terugname-programma’s. Steeds meer bedrijven bieden dit aan, ook al adverteren ze er niet mee. Ten derde: overweeg wasbare alternatieven waar mogelijk. Voor afzuigkapfilters bestaan al redelijke wasbare opties. Niet perfect, maar een stap in de goede richting. Ik probeer zelf ook filters te demonteereen voordat ik ze weggooi. Het aluminium frame gaat naar het oud-metaal, het karton naar het papier. Kleine moeite, maar het voelt beter dan alles bij het restafval gooien. En als je toch een afzuigkapfilter kopen moet, vraag dan naar de meest duurzame optie. Vaak hebben leveranciers wel iets, maar je moet er specifiek naar vragen. Vraag creëert aanbod, zeker in deze markt.
Innovaties die over vijf jaar normaal kunnen zijn
De ontwikkelingen gaan snel. Over vijf jaar verwacht ik dat wasbare WTW-filters common zijn, zeker in nieuwbouw. De technologie wordt beter en goedkoper, en de vraag vanuit consumenten groeit. Ik zie ook mogelijkheden in modulaire filters – systemen waarbij je alleen het versleten deel vervangt, niet het hele filter. Soort van zoals cartridges voor printers, maar dan andersom: de ‘cartridge’ gaat lang mee, het omhulsel wordt vervangen. Smart filters zijn ook interessant – filters met sensoren die aangeven wanneer ze vervangen moeten worden, en automatisch nieuwe bestellen. Klinkt futuristisch, maar de technologie bestaat al. En dan zijn er nog de biologische filters – filters die hun eigen filtermedia kweken uit bacteriën of algen. Klinkt als science fiction, maar wordt al getest in laboratoria. Of filters die zichzelf kunnen repareren door speciale coatings. De toekomst van ventilatie wordt niet alleen circulair, maar ook slimmer. Ik ben benieuwd welke van deze innovaties over tien jaar gewoon standaard zijn in huis.
Hoe jij de omslag naar circulaire filters kunt versnellen
Change begint bij de consument. Hoe meer we vragen naar duurzame opties, hoe sneller bedrijven ze ontwikkelen. Als je de volgende keer een filter nodig hebt, vraag dan specifiek naar wasbare of recycleerbare alternatieven. Vertel leveranciers dat duurzaamheid belangrijk voor je is. Deel je ervaringen online – welke duurzame filters werken goed, welke niet? Steun bedrijven die vooroplopen met circulaire innovaties, ook al kosten hun producten iets meer. En denk breder dan alleen filters. Circulaire economie gaat over alle producten in je huis. Hoe meer we het principe omarmen, hoe sneller het mainstream wordt. Ik merk zelf dat ik sinds ik bewuster met filters omga, ook anders naar andere wegwerpproducten kijk. Hoeft dit echt weg? Kan het hergebruikt? Is er een duurzamer alternatief? Soms betekent het wat meer moeite of kosten op korte termijn, maar het voelt goed om niet meer zo veel nuttige materialen weg te gooien. En wie weet, misschien kijken we over tien jaar raar op naar de tijd dat we elke paar maanden perfecte materialen weggooiden omdat we dachten dat het moest.
Klaar om de omslag naar circulaire ventilatie te maken? Begin vandaag met bewuste filterkeuzes en vraag actief naar duurzame alternatieven. Jouw huis kan het startpunt zijn van een beweging naar minder afval en meer hergebruik.
